Κυριακή 11 Ιανουαρίου 2009

ΠΑΛΑΜΗΔΗΣ - Η ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΕΝΟΣ ΗΡΩΑ



Ο Παλαμήδης ήταν γιός του Ναυπλίου καί της Ησιόνης. Ήταν εφευρέτης, συγγραφέας και ήρωας του Τρωϊκού Πολέμου. Ως εφευρέτης επινόησε τα μέτρα και τα σταθμά. Εφήυρε τα γράμματα Ζ, Π, Φ, Χ του Αλφαβήτου και τους αριθμούς. Ακόμα διαίρεσε το έτος σέ μήνες, ημέρες και ώρες. Κατά τη διάρκεια του Τρωϊκού Πολέμου φροντίζοντας για την ψυχαγωγία των στρατευμάτων των Αχαιών εφήυρε ένα επιτραπέζιο παιχνίδι τους πεσσούς ή πεττούς (το σημερινό σκάκι). Ο Παλαμήδης ήταν ονομαστός γιά την ευγένεια και τη σοφία του. Αυτό προξένησε τον φθόνο του Οδυσσέα. Επιπλέον ο Οδυσσέας είχε ένα ακόμη λόγο να φθονεί τόν Παλαμήδη διότι ήταν εκείνος που απεκάλυψε, όταν μετέβει στήν Ιθάκη, το πονηρό τέχνασμα του Οδυσσέα για να μην συμμετάσχει στον Τρωϊκό Πόλεμο. Η ιστορία έχει ως εξής: Ο Οδυσσέας είχε ορκισθεί να υπερασπίσει το γάμο του Μενέλαου και της Ελένης. Όταν ο Πάρις απήγαγε την Ελένη, τότε ο Αγαμέμνων έστειλε τον Παλαμήδη για να φέρει τον Οδυσσέα. Όμως ο Οδυσσέας δεν είχε σκοπό να κρατήσει τον όρκο του και προσποιόταν τον τρελλό σπέρνοντας τα χωράφια του μέ αλάτι. Ο Παλαμήδης αντιλήφθηκε οτι ο Οδυσσέας το έκανε ψεύτικα και τοποθέτησε τον γιό του Οδυσσέα Τηλέμαχο μπροστά από το αλέτρι. Ο Οδυσσέας αναγκάστηκε να σταματήσει το όργωμα και αποκαλύφθηκε έτσι ότι είχε τα λογικά του. Ο Οδυσσέας ποτέ δεν συγχώρεσε στον Παλαμήδη την πράξη του αυτή που στάθηκε η αιτία για να συμμετάσχει στον Τρωϊκό Πόλεμο.

Τό ονόμα του Παλαμήδη ετυμολογείται ως εξής:


1) Πάλη (άμμος) + μήδος (επινόηση) = αυτός που επινοεί στην άμμο (γράφει δηλαδή πάνω στην άμμο)
2) από τό ρήμα παλαμάομαι = σχεδιάζω επιδέξια, μηχανεύομαι κατάτρόπο αριστοτεχνικό, επιχειρώ με επιτηδειότητα


Στό έργο του Φιλόστρατου «Τα ες τον Τυανέα Απολλώνιο» στό Βιβλίο Γ΄ κεφ ΧΧΙΙ κατά την παραμονή του Απολλωνίου στους Ινδούς σοφούς, ο αρχηγός των Ινδών σοφών Ιάρχας δείχνοντας έναν νέο 20 ετών λέει στον Απολλώνιο «Όπως βλέπεις ο νέος αυτός είναι δυνατός και γενναίος στο σώμα, μπορεί να υπομείνει τη φωτιά και κάθε τομή και ενω είναι τέτοιος απεχθάνεται τη Φιλοσοφία.» Ο Απολλώνιος ρωτάει τον Ιάρχα ποιό είναι το πάθημα του νέου αυτού, ο οποίος αν και τόσο προικισμένος απεχθάνεται τη Φιλοσοφία. Ο Ιάρχας αποκρίνεται: «Ο νέος αυτός ήταν κάποτε ο Παλαμήδης που πολέμησε στην Τροία. Του φέρθηκαν πολύ εχθρικά ο Οδυσσέας και ο Όμηρος, ο μεν Οδυσσέας διότι επινόησε σε βάρος του τεχνάσματα εξαιτίας των οποίων λιθοβολήθηκε μέχρι θανάτου κι ο Όμηρος γιατί δεν τον θεώρησε άξιο λόγου. Επειδή ούτε η σοφία του τον ωφέλησε, ούτε αξιώθηκε να επαινεθεί από τόν Όμηρο που επαίνεσε πολλούς, ακόμα και όχι ιδιαίτερα σημαντικούς, και επειδή ο Οδυσσέας τον κατέστρεψε χωρίς να έχει κάνει τίποτα κακό, κρατάει στάση εχθρική πρός τη Φιλοσοφία καί θρηνεί για την κακοτυχία του. Είναι ο Παλαμήδης που μπορεί να γράψει αν και δεν έχει μάθει γράμματα.»


Στό ίδιο πάλι έργο του Φιλόστρατου Βιβλίο Δ΄ Κεφ. XVI ο Απολλώνιος κατά την παραμονή του στο Ίλιο καλεί την ψυχή του Αχιλλέα για να του απευθύνει ορισμένες ερωτήσεις. Η Πέμπτη ερώτηση του Απολλωνίου πρός τον Αχιλλέα ήταν : «Τί συνέβη και ο Όμηρος αγνοεί τον Παλαμήδη ή μήπως τον γνώριζε καί τον κράτησε έξω από την ιστορία σας;» Η απάντηση του ήρωα Αχιλλέα ήταν : «Αν ο Παλαμήδης δεν ήρθε στην Τροία, τότε ούτε η Τροία υπήρξε ποτέ. Επειδή όμως ο σοφώτατος και πολεμικότατος αυτός άνδρας πέθανε εξαιτίας του Οδυσσέα, ο Όμηρος δεν τον αναφέρει γιά να μην αναφέρει τις ντροπές του Οδυσσέα.» Αφού τόν θρήνησε ο Αχιλλέας ως τον σπουδαιότερο και ομορφότερο, τόν νεώτερο και συνάμα τον πιο αξιοπόλεμο άνδρα, αυτόν που ξεπερνούσε όλους σε σωφροσύνη και συχνά συναντιόταν με τις Μούσες, είπε στον Απολλώνιο : «Εσύ, Απολλώνιε, επειδή οι σοφοί υποστηρίζουν ο ένας τον άλλο, φρόντισε τον τάφο του και αναστήλωσε το άγαλμα του Παλαμήδη που είναι παραπεταμένο. Βρίσκεται στην Αιολίδα, στη Μήθυμνα της Λέσβου (το σημερινό Μόλυβο).»

Στό Κεφ. ΧΙΙΙ ο Απολλώνιος φεύγοντας μέ καράβι από το Ίλιο αποβιβάζεται στη Μήθυμνα της Λέσβου. Αναφέρει ο Απολλώνιος : «Ο Αχιλλέας λέει είπε οτι κάπου εκεί κοντά κείτεται ο Παλαμήδης και υπάρχει άγαλμά του με ύψος ενός πήχη που παριστάνει ωστόσο κάποιον μεγαλύτερο στην ηλικία από τον Παλαμήδη. Έλληνες, ας φροντίσουμε έναν ενάρετο άνδρα που του οφείλουμε κάθε σοφία. Θά αποδειχθούμε καλύτεροι από τους Αχαιούς, τιμώντας γιά την αρετή του αυτόν που εκείνοι τελείως άδικα σκότωσαν.» Ο Απολλώνιος βρήκε τον τάφο και το άγαλμα θαμένο κοντά στον τάφο. Στη βάση του αγάλματος υπήρχε η επιγραφή «ΣΤΟΝ ΘΕΪΚΟ ΠΑΛΑΜΗΔΗ». Ο Απολλώνιος έστησε το άγαλμα όρθιο και ίδρυσε εκεί ιερό κάνοντας την εξής ευχή : «Παλαμήδη, μακάρι να ξεχάσεις την οργή που είχες κάποτε προς τους Αχαιούς και κάνε να πληθύνουν και να γίνουν σοφοί. Καν’ το Παλαμήδη, δημιουργέ της ευφράδειας, των Μουσών και του ίδιου μου του εαυτού».
Βλέπουμε ότι τόσο ο μέγιστος Απολλώνιος Τυανέας, ο οποίος δίκαιως χαρακτηρίστηκε αναμορφωτής του Ελληνισμού, όσο και ο ήρωας Αχιλλέας αποκαθιστούν τη μνήμη του Παλαμήδη και τον τιμούν.
Στη Χρονογραφία του Ιωάννη Μαλάλα αναφέρονται τα εξής ενδιαφέροντα για τον Παλαμήδη:
[Των μεν Αχαιών οι άριστοι άνδρες ούτοι.]
[Παλαμήδης] *** εφήυρεν εκ της κινήσεως των επτά πλανητών κατά μοιρικήν τύχην επαγόντων τοις ανθρώποις χαράς και λύπας, ορίσας την τάβλαν τόν γήϊνον κόσμον, τους δέ δυοκαίδεκα κάσους τον ζωδιακόν αριθμόν, το δε ψηφοβόλον και τα εν αυτώ επτά κοκκία τα επτά άστρα, τον δε πύργον το ύψος του ουρανού, εξ' ου ανταποδίδοται πάσι καλά και κακά.


... Εφηύρε (την πεσσεία ή πεττεία, δηλ. το παιγνίδι τών πεσσών = σημ. σκάκι) από την κίνηση των επτά πλανητών που επιφέρουν στους ανθρώπους χαρές και λύπες "κατά μοιρική τύχη", δηλ. σύμφωνα με την τύχη που καθορίζουν οι Μοίρες, ορίζοντας την τάβλα (= αβάκιο, σκακιέρα) ως τον γήινο κόσμο , τους δε δώδεκα οίκους ως τον αριθμό των ζωδίων, το δε μέρος όπου τοποθετούνται τα ψηφία (πεσσοί) και τα εντός αυτού επτά κομμάτια (συμβολίζουν) τα επτά άστρα, ο δέ πύργος (το όγδοο κομμάτι) συμβολίζει το ύψος τού ουρανού, από όπου ανταποδίδονται σε όλους τα οφειλόμεν καλά και κακά.
(Ιω. Μαλάλας, ΧΡΟΝΟΓΡΑΦΙΑ, Εκδόσεις ΗΛΙΟΔΡΟΜΙΟΝ, Αθήνα 2001, Απόδοση αποσπάσματος: Ιαλυσσός)


Ο σοφώτατος των Ελλήνων, Σωκράτης, στην Απολογία του αναφέρει:
"Εγώ πάντως πολλές φορές θα ήθελα να πεθάνω αν όλα αυτά αληθεύουν, γιατί σ' εμένα τουλάχιστον, φαίνεται θαυμαστή η παραμονή σε μέρος που θα μπορούσα να συναντήσω τον Παλαμήδη, τον Αίαντα τον Τελαμώνιο και όσους άλλους από τους παλιούς πέθαναν από άδικη κρίση, και να συγκρίνω τα παθήματά μου με τα δικά τους. Νομίζω πως κάθε άλλο παρά δυσάρεστα θα μου ήταν όλα αυτά".

Στόν ήρωα Παλαμήδη οφείλει το όνομά του, το κάστρο του Παλαμηδίου στο Ναύπλιο. Γνωστό για τα 999 σκαλιά του, το Παλαμήδι βρίσκεται σε ύψος 216 μέτρων. Κατασκευάστηκε κατά την περίοδο 1686-1715 από τους Ενετούς και έχει οκτώ αυτόνομους προμαχώνες. Μετά το 1715 το κάστρο έπεσε στα χέρια των Τούρκων ενώ το 1822 οι Έλληνες το κατέλαβαν. Η κατάληψη του Παλαμηδίου από τους Έλληνες κατέπληξε τους Ευρωπαίους καθώς το κάστρο θεωρείτο απόρθητο.